Ας ξεκινήσουμε με ένα θεμελιακό ερώτημα: Υπάρχει πρόβλημα στην οικονομία της Ελλάδας; Απάντηση ναι! Και μάλιστα πολύ μεγάλο και σύνθετο. Η χώρα ζει μέσα σε μια τριπλά σύνθετη κρίση:Πρώτον, την μακρόχρονη διαρθρωτική: δεν παράγει επαρκή αγαθά και υπηρεσίες και η ανταγωνιστικότητά της βαίνει συνεχώς μειούμενη. Η πλευρά αυτής της κρίσης έχει να κάνει με τη συμπεριφορά των Ελλήνων επιχειρηματιών, την δυσλειτουργία των τραπεζών, την έλλειψη επαρκών ποιοτικών χωρητικοτήτων στο ελληνικό κράτος. Με το γεγονός, ακόμα, ότι η Ελλάδα βαίνει στην συγκρότησή της ως μιας κοινωνίας συνενοχής, όπου πολλοί αδύναμοι κάνουν μικρές ένοχες πράξεις και οι ισχυροί μεγάλες. Την ίδια ώρα, ο οικονομικός και κοινωνικός ιστός της χώρας βρίσκεται σε διαδικασία αποδιάρθρωσης, ενώ αυξάνει η άνιση κατανομή εισοδημάτων και περιουσίας.Δεύτερο, η χώρα βιώνει με τρόπο έντονο τις βαθιές αρνητικές συνέπειες από την παγκόσμια κρίση. Την έλλειψη επαρκών κλάδων παραγωγής και υπηρεσιών που να προσθέτουν αξία στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας. Την μη ειδίκευση της χώρας στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, Την ταχύτερη «αφομοίωση» των προβλημάτων που της δημιουργεί το ευρωπαϊκό πλαίσιο όπου κινείται και, ταυτόχρονα, την μεγάλη καθυστέρηση ενσωμάτωσης των όποιων θετικών της ΕΕ, καθώς και την αργόσυρτη αξιοποίηση των κονδυλίων που δικαιούται η χώρα.Τρίτο, η οικονομική κρίση είναι, επίσης, αποτέλεσμα της πολιτικής της ΝΔ. Όπως ευθαρσώς δήλωσε ο πρώην υπουργός οικονομικών της ΝΔ, Γ.Αλογοσκούφης (Real News 10.1.2010), αν η κυβέρνηση του Καραμανλή λάμβανε με την πολιτική της “έγκαιρα μέτρα” δεν θα είχε η χώρα «το σημερινό πρόβλημα». Είναι, δηλαδή, προϊόν πολιτικών επιλογών και όχι απλά τυφλών νόμων της αγοράς.
Τι στρατηγική;
Το συμπέρασμα των πιο πάνω, είναι ότι η χώρα έχει να αντιμετωπίσει μια πολλαπλή κρίση. Οφείλει να δώσει απαντήσεις στα μέγιστα δημοσιονομικά προβλήματα με ηρεμία και νηφαλιότητα, χωρίς να αφήνει να την πιέζουν μονόπλευρά. Ταυτόχρονα, οφείλει να διασφαλίσει την υπέρβαση των εσωτερικών διαρθρωτικών προβλημάτων στα οποία οφείλεται η σφοδρότητα της κρίσης. Την ίδια στιγμή, τέλος, να λάβει μέτρα προστασίας εκείνων των τμημάτων της κοινωνίας που υποφέρουν περισσότερο από την κρίση και διαθέτουν τα λιγότερα μέσα για να την αποκρούσουν.Νομίζω ότι η κυβέρνηση πρέπει να αναστοχαστεί περισσότερο επί των μακρόχρονων πολιτικών επιπτώσεων της κρίσης. Πράγματι οφείλει να αντιμετωπίσει την δημοσιονομική πτυχή της. Αλλά, ταυτόχρονα, να θυμάται ότι καμιά χώρες δεν εξήλθε μέχρι σήμερα από την κρίση χωρίς πολιτική στρατηγική και σχέδιο, αν αυτή οφειλόταν σε τρεις ταυτόχρονα παράγοντες όπως τους προαναφερθέντες και όχι μόνο στα δημοσιονομικά. Αυτό σημαίνει ότι η αντιμετώπιση πρέπει να γίνει με πιο σαφή και, ταυτόχρονα, με πιο σύνθετο τρόπο.
Στοιχείο της στρατηγικής: Να σταματήσουν να μαυρίζουν τις ψυχές μας
Η κυβέρνηση υπονομεύει τον εαυτό της, όταν συνεχώς κάνει ή επιτρέπει (δεν είμαι ντέντεκτιβ για να είμαι σίγουρος) τις συνεχείς διαρροές για παρόντα και μελλοντικά μέτρα σταθεροποίησης και λιτότητας. Αν είναι σε κάτι που συμφωνούν όλοι οι οικονομολόγοι σε όλο τον κόσμο, από δογματικά κρατιστές μέχρι τους αναρχικούς φιλελεύθερους, και από τον Κ.Μαρξ μέχρι τους νεοφιλελεύθερους Χάγιεκ και Φρίντμαν, είναι η σημασία που παίζει η κοινωνική ατμόσφαιρα και η αίσθηση εμπιστοσύνης που έχει μια κοινωνία στην οικονομία της.Αντιλαμβάνομαι ότι η κυβέρνηση ήθελε και θέλει να πείσει πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση της οικονομίας και ιδιαίτερα ως προς τα δημοσιοοικονομικά. Όμως, αυτό πρέπει να γίνει με μια σαφή περιγραφή της όλης κατάστασης και της παράθεσης του συνόλου των μέτρων που πρέπει να ληφθούν. 50 μέτρα; 500; 5.000; όσα εκείνη γνωρίζει και νομίζει. Αλλά να τα πει μια και έξω. Μην μαυρίζει από το πρωί μέχρι το βράδυ την ψυχή των Ελλήνων με «θα πάρει» μέτρα λιτότητας, ή, ότι «ίσως χρειαστεί» να πάρει. Με τροπολογίες «χωρίς γονέα» και διαδρομές με «λανθασμένα τέλη». Ας συμμαζέψει τα μέτρα που προκρίνει σε ένα συνεκτικό πρόγραμμα και ας τα πει. Στο βαθμό που θα είναι πειστικά και η ίδια ειλικρινής, συνεπής και σταθερή, θα έχει και την υποστήριξη του λαού. Ας τα ανακοινώσει όλα σε μία, έστω δύο δόσεις, και εκεί να τελειώνει. Μπορεί να χρειαστεί συμπληρωματικά ή διορθωτικά μέτρα. Καλώς, μία φορά και τίποτα παραπάνω.Το μαύρισμα ψυχής πρέπει να έχει πλαίσιο, όριο, τέλος. Διαφορετικά η πρόθεσή της να πείσει για τα προβλήματα της οικονομίας μπορεί να γίνε μπούμερανγκ. Να στραφεί σε βάρος της ίδιας της οικονομίας και της κυβερνητικής πολιτικής. Δηλαδή, να φοβίσει τόσο τον κόσμο ώστε να αποσύρει τα λεφτά του, και να τα βάλει κάτω από το μαξιλάρι και το στρώμα. Να μην παλέψει για την επιβίωση της μικρής επιχείρησης που διαθέτει. Να αυξηθεί η φοροδιαφυγή, η κλοπή, η λαμογιά. Για αυτό επιμένω, τα προβλήματα της οικονομίας δεν είναι προβλήματα μόνο λογιστικής. Είναι πριν από όλα πολιτικά προβλήματα. Προβλήματα πολιτικών χειρισμών και στρατηγικής.
Κοινωνική Πολιτική και ηθική
Η κυβέρνηση έχει να λύσει ένα δύσκολο πρόβλημα, αποφασιστικής, όμως, σημασίας. Ότι, δηλαδή, δεν θα τα παίρνει μόνο από τους μη επαρκώς έχοντες και κατέχοντες. Ότι δεν προσφεύγει με τη λογική του εισπράκτορα και του λογιστή (δύο επαγγέλματα που τιμώ αλλά δεν μπορούν να υποκαθιστούν την πολιτική). Να προστρέχει, δηλαδή, σε μέτρα παγώματος μισθών και ακόμα χειρότερα σε μέτρα περιορισμού εισοδήματος σε μικρά και μεσαία εισοδήματα. Αυτές είναι οι εύκολες λύσεις, αλλά όπως εξηγώ το επόμενο Σάββατο, δεν πρόκειται να λειτουργήσουν όπως σχεδιάζονται επί χάρτου. Η Κυβέρνηση οφείλει να δείξει κοινωνική ευαισθησία, αλλά και οικονομική σωφροσύνη. Αν φορτώσει και άλλο τον γάιδαρο θα τον λυγίσει και ή δεν θα παράγει σε λίγο κανένα εισόδημα, ή θα σταματήσει με την εργασία, που μόνο μαυρίλα του φέρνει και θα κατέβει στους δρόμους. Σε αυτή την περίπτωση, αν αυξήσει και άλλο την πίεση, τότε οι απελπισμένοι με δύο και τριών εβδομάδων απεργίες θα έχουν ανατρέψει όλα τα λογιστικά σχήματα μεθόδευσης περιορισμού των ελλειμμάτων.Η κυβέρνηση πρέπει να κάνει κράτει, αλλά και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη της με την κοινωνία. Επί παραδείγματι, θα πρέπει άμεσα να τελειώνει με τα Γκόλντεν –μπόυς. Να τελειώνει με τους προκλητικούς μισθούς τους. Δεν μπορούν κάποιοι να αμείβονται για την κατά κανόνα αποτυχία τους με μισθούς 15 και 20 φορές μεγαλύτερους από εκείνους του πρωτοβάθμιου καθηγητή πανεπιστημίου και 50 φορές από τον κατώτατο μισθό. Να τελειώνει με αυτά τα μισθολόγια που προκαλούν. Δεύτερο θα πρέπει να μας πει τι κάνει ενάντια στα καρτέλ. Θα τα κτυπήσει ή όχι; Διότι σε όλες τις σχετικά ανεπτυγμένες χώρες που πάγωσαν οι μισθοί, όπως στην Ελλάδα, ο τιμάριθμός είχε αρνητικό πρόσημο. Ενώ εδώ έχει «θετικό». Τρίτο να μας πει πόσο θα φορολογήσει τις μεγάλες ιδιοκτησίες και τα κότερα. Τέταρτο, τι θα κάνει με τις οφσόρ εταιρείες; Πέμπτο θα μαζέψει τα χρέη που έχουν τα λαμόγια; Θα συλλέξει τα 5 δισεκατομμύρια που χρωστάνε 300 εταιρείες στο ΙΚΑ κοκ; Μόνο αν η κυβέρνηση δείξει την ώρα της κρίσης κοινωνική δικαιότητα θα έχει εμπιστοσύνη από την κοινωνία, θα μαζέψει από την οικονομία.
Τα δύο άλλα πακέτα μέτρων: συμπαγή και σαφή
Ταυτόχρονα με το πακέτο των μέτρων σταθεροποίησης, η κυβέρνηση οφείλει να ονοματίσει το συνολικό πακέτο ανακούφισης και στήριξης των πιο φτωχών στρωμάτων. Το επίδομα αλληλεγγύης ήταν ένα σημαντικό μέτρο. Πάρθηκαν και άλλα μέτρα, αλλά χάθηκαν μέσα στον κυκεώνα της καθημερινής μαύρης διαρροής μαυρίσματος των ψυχών. Το πακέτο αυτό πρέπει να προβληθεί ως τέτοιο. Να αναβαθμιστεί η λειτουργία και η παρουσία του. Δεν μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε σταθεροποιητική πολιτική, αν δεν αποβλέπει, ταυτόχρονα, στην αποτροπή της έσχατης φτώχειας σε μεγάλα στρώματα του πληθυσμού.Τέλος και για μένα το σημαντικότερο. Δίπλα στην οικονομική αποτελεσματικότητα και την κοινωνική δικαιότητα, η κυβέρνηση οφείλει να ανοίξει δρόμους στο μέλλον. Πρέπει να πει στο λαό τι θα γίνει μετά την πολιτική της λιτότητας. Αν απλά κάνει λογιστική και είσπραξη, ή είναι σε θέση μετά την εποχή της μαυρίλας να διασφαλίσει μια εποχή φωτός. Δηλαδή, αν είναι σε θέση να δώσει προοπτικές. Όχι απλά στο ντύσιμο της οικονομίας, αλλά και στον πυρήνα της. Αλλά επ’ αυτού στο επόμενο άρθρο.
